شتابدهنده ...
در این آزمایش که در عمق صد متری زمین و در سلیندری دایره‌ای شکل به طول ۲۷کیلومتر در مرکز تحقیقات هسته‌ای اروپایی سرن انجام شد، زمینه ای برای برخورد پرقدرت پرتوهای پروتون اتم در یک شتابدهنده هسته ای فراهم گردید.
در این آزمایش دانشمندان و فیزیکدانان توانستند نتیجه تحقیقات ۲۰ ساله خود را به آزمایش بگذارند و در این میان ایرانیان نیز توانستند بخشی از افتخار این لحظه تاریخی را به نام خود به ثبت برسانند.
تیم ایرانی مشارکت‌کننده در این طرح در لحظه آزمایش در یکی از چهار ایستگاه آشکارسازی که در نقاط مختلف این تونل تعبیه شده بود قرار داشت و توانست از نزدیک روند تحقیق را مشاهده و بررسی نماید.
نجیه جعفری دانشجوی دکترای فیزیک ذرات بنیادی آزمایشگاهی دانشگاه صنعتی شریف که برای انجام پایان نامه دکترای خود در موسسه تحقیقاتی سرن به سر می‌برد، درباره اهمیت این طرح می‌گوید: نتایج این آزمایش به شناخت رویدادهای اولیه کیهان کمک می‌کند.
وی در گفت وگو با ایرنا افزود: سطح انرژی که در ماشین ال.اچ .سی ( شتابدهنده ) به آن رسیدیم به انرژی اولیه کیهانی خیلی نزدیک شد و شرایط مناسبی را برای بررسی وضعیت اولیه فراهم کرد.
به گفته وی ، بررسی و شناخت برهم کنش ذره‌ها تنها در سطوح بالای انرژی امکان پذیر است و این شتابدهنده برای اولین بار در دنیا به این سطح بالای انرژی دست یافته است .
وی همچنین گفت که راه اندازی این شتابدهنده همچنین می‌تواند میزان اعتبار و درستی پیش بینیهای مدل استاندارد ذرات را که یکی از مدلهای مورد توجه فیزیکدانان در بررسی برهم کنش ذرات است ، بیازماید.
جعفری همچنین پیش بینی کرد که ممکن است این بررسیها به فرضیاتی فراتر از مدل استاندارد ذرات نیز منجر شود.
یکی از ارایه‌دهندگان مدل استاندارد ذرات ، فیزیکدان مسلمان پاکستانی محمد عبدالسلام بود که همزمان با دو فیزیکدان دیگر به این مدل دست یافتند، تایید تجربی بعضی از پیش بینیهای این مدل در سالهای بعد سبب شد که عبدالسلام به همراه دو همکارش موفق به دریافت جایزه نوبل فیزیک در سال ۱۹۷۹شوند.
از جمله پیش بینیهای این مدل که هنوز ثابت نشده و فیزیکدانان زیادی در نقاط مختلف دنیا به دنبال یافتن صحت آن هستند، وجود ذره‌ای به نام هیگز است که اثبات وجود آن به بخش عمده‌ای از سوالات دانشمندان برای توجیه جرم دار شدن سایر ذرات کمک می‌کند.
جعفری بر این عقیده است که انگیزه اصلی راه اندازی شتابدهنده ال. اچ .سی کشف ذره هیگز بوده است .
وی در عین حال یادآور می‌شود که دستیابی به نتایج معتبرتر و قابل آماری ، کسب اطلاعات بیشتر برای شناخت منشاء ماده تاریک ، آزمون جنبه‌های مختلف مدل استاندارد ذرات و نیز رسیدن به بعضی فرضیات فراتر از این مدل از دیگر اهداف مهم راه اندازی این شتابدهنده و انجام این آزمایش بوده است اما مشارکت ایران در این پروژه تنها به حضور تعداد قابل توجهی از دانشجویان دکترای فیزیک ذرات دانشگاههای ایران در سرن محدود نمی‌شود، بلکه براساس قرارداد وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری ، جمهوری اسلامی ایران افتخار ساخت قطعه‌ای مهم در بخش آشکارسازی سی اماس این شتابدهنده را نیز بر عهده داشته است .
به موجب این قرارداد که در سال ۲۰۰۰میلادی امضا شد ایران مراحل تحقیقات و ساخت این قطعه مهم را آغاز کرد و در نهایت با نصب ، راه اندازی و بهره برداری از آن در جریان این آزمایش توانست برگ زرین دیگری را به افتخارات علمی خود بیفزاید.
دکتر فرهاد اردلان عضو هیات علمی پژوهشکده دانشهای بنیادی که برای شرکت در انجام این آزمایش در سرن حضور داشت ، به ایرنا گفت : در چهارچوب این قرارداد ایران قطعه‌ای از ایستگاه آشکار ساز سی .ام .اس را ساخت و در مقابل تعدادی از دانشجویان ایرانی دررشته‌های مرتبط برای انجام پایان نامه دکترای خود در سرن حضور یافتند.
وی با اشاره به موفقیت آمیز بودن ساخت این قطعه که توسط شرکت ایرانی هپکو گفت : این شرکت در سال ۲۰۰۴میلادی جایزه طلایی سی .ام .اس را به دلیل ساخت این قطعه از سرن دریافت کرد.
استاد دانشگاه صنعتی شریف همچنین تاکید کرد که علاوه بر این موفقیت ، فیزیکدانان و دانشجویان ایرانی رشته فیزیک نیز به طور مداوم در برنامه های شتابدهنده ذرات در سرن مشارکت داشتند و برای ساخت شتابدهنده بزرگ دیگری که در دستور کار ۱۰سال آینده قرار دارد نیز همکاری خواهند کرد.
اردلان با اشاره به برنامه ایران مبنی بر ساخت این دستگاه گفت : ما برای فعالیت در فیزیک ذرات تجربی برنامه ریزی بلند مدت داریم که از طریق پژوهشکده دانشهای بنیادی پیگیری خواهد شد.
وی در بخش دیگری از این گفتگو بر اهمیت راه اندازی شتابدهنده ذرات ال .اچ .سی به عنوان یک رویداد مهم علمی تاکید کرد و گفت : ساخت این ماشین و رساندن آن به مرحله بهره برداری ، حاصل کار یک نسل است .
به گفته دکتر اردلان این رویداد مهم‌ترین اتفاق نسل فعلی فیزیکدانان جهان است که پس از سالها کار گروهی حاصل ساعتهای متمادی کار نظری و عملی خود را دیدند تا شاید نسل بعدی فیزیکدانان با طرح سوالهای جدیدتر مرز میان دانسته‌ها و نادانسته‌های خود ازعالم هستی را جا به جا کرده و کمی جلوتر ببرند.